Bệnh tay chân miệng (TCM) được phát hiện trên thế giới từ năm 1969, sau đó liên tục được ghi nhận ở các quốc gia thuộc khu vực Tây Thái Bình Dương với chu kỳ 2-3 năm có một đợt bùng phát dịch. Bệnh tay chân miệng là căn bệnh truyền nhiễm thường xảy ra do nhiễm virus Coxsackie A16 hoặc enterovirus 71 (EV71) – trong đó EV71 ít gặp nhưng lại gây ra những biến chứng nặng hơn. Đây là những chủng virus sống trong đường tiêu hóa và truyền nhiễm từ người này sang người khác thông qua tiếp xúc trực tiếp với nước bọt, chất dịch từ các bọng nước, chất nôn, giọt bắn khi ho hoặc hắt hơi của người bệnh. Tỷ lệ người lành mang trùng cao tới 71% trong các ổ dịch.
Tại tỉnh Bạc Liêu, theo số liệu của Trung tâm Kiểm soát bệnh tật: Trong 2 tuần (14/4 – 23/4) bệnh TCM ghi nhận 34 ca mắc mới, tăng 20 ca so với 2 tuần trước (14), tăng 01 ca so với cùng kỳ 2024 (33), không có OD. Tính từ đầu năm đến nay (23/4/2025) ghi nhận 135 ca mắc tay chân miệng, giảm 130 ca so với cùng kỳ năm 2024 (265 ca). Trong đó, số mắc tập trung tại huyện Hồng Dân cao nhất (41 ca); huyện Hòa Bình (22 ca); huyện Phước Long (24 ca); không có ca tử vong. Toàn tỉnh từ đầu năm đến nay ghi nhận 02 ổ dịch (OD) TCM, giảm 06 OD so với cùng kỳ năm 2024 (08 OD). Trong đó, huyện Hòa Bình 01 OD và huyện Phước Long 01 OD.
Triệu chứng bệnh TCM:
- Giai đoạn ủ bệnh: từ 3-7 ngày, trẻ mắc bệnh thường không có biểu hiện rõ ràng.
- Giai đoạn khởi phát: 1- 2 ngày sau thời gian ủ bệnh, trẻ bắt đầu xuất hiện các biểu hiện sốt nhẹ, đau họng, biếng ăn, quấy khóc, đau rát răng miệng, ói, tiêu chảy, …
- Giai đoạn toàn phát: 3 – 10 ngày, các triệu chứng như trên kèm lở loét miệng và phát ban dạng sẩn hồng ban phỏng nước.
Lở loét miệng: nốt ban như những chấm đỏ nhỏ ở phía trong miệng, trên đầu lưỡi, vòm họng… Các nốt ban này nhanh chóng trở thành bóng nước (2-3mm), dễ vỡ và loét gây khó ăn, khó nuốt.
Phát ban trên da: là những chấm tròn đỏ phẳng hoặc gồ, dạng phỏng nước, tập trung chủ yếu ở lòng bàn tay, lòng bàn chân, đầu gối, khuỷu tay, và mông. Đặc điểm của các sang thương da này là thường không ngứa, không đau và không để lại sẹo nếu không bội nhiễm.
Có thể xuất hiện các biến chứng về hô hấp, thần kinh, tim mạch như rối loạn tri giác, mê sảng, co giật,...
- Giai đoạn lui bệnh (thường vào ngày thứ 7 về sau): phục hồi và khỏe dần.
Phân loại các cấp độ nặng bệnh TCM:
Tay chân miệng cấp độ 1: mức độ nhẹ, có thể khỏi hoàn toàn qua chăm sóc cách ly và điều trị tại nhà, bằng thuốc hạ sốt paracetamol và nâng đỡ thể trạng, tăng đề kháng.
Tay chân miệng độ 2: có những triệu chứng, những tổn thương nặng hơn liên quan đến thần kinh và tim mạch.
Tay chân miệng độ 3: có biến chứng nặng về thần kinh, tim mạch và hô hấp.
Tay chân miệng độ 4: xuất hiện triệu chứng sốc.
Bệnh TCM cần được phát hiện và điều trị sớm, từ khi bệnh ở mức độ nhẹ, cấp độ 1 hoặc 2, phòng ngừa biến chứng nặng: viêm não, viêm màng não, viêm cơ tim, phù phổi,…
Khuyến cáo của Bộ Y tế phòng bệnh tay – chân – miệng:
1. Vệ sinh cá nhân: Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng dưới vòi nước chảy nhiều lần trong ngày (cả người lớn và trẻ em), đặc biệt trước khi chế biến thức ăn, trước khi ăn, cho trẻ ăn, trước khi bế ẵm trẻ, sau khi đi vệ sinh, sau khi thay tã và làm vệ sinh cho trẻ.
2. Vệ sinh ăn uống: Thức ăn cho trẻ cần đảm bảo đủ chất dinh dưỡng; ăn chín, uống chín; vật dụng ăn uống phải đảm bảo được rửa sạch sẽ trước khi sử dụng (tốt nhất là ngâm tráng nước sôi); sử dụng nước sạch trong sinh hoạt hàng ngày; không mớm thức ăn cho trẻ; không cho trẻ ăn bốc, mút tay, ngậm mút đồ chơi; không cho trẻ dùng chung khăn ăn, khăn tay, vật dụng ăn uống như cốc, bát, đĩa, thìa, đồ chơi chưa được khử trùng.
3. Làm sạch đồ chơi, nơi sinh hoạt: Hộ gia đình, nhà trẻ mẫu giáo, các hộ trông trẻ tại nhà cần thường xuyên lau sạch các bề mặt, vật dụng tiếp xúc hàng ngày như đồ chơi, dụng cụ học tập, tay nắm cửa, tay vịn cầu thang, mặt bàn, ghế, sàn nhà bằng xà phòng hoặc các chất tẩy rửa thông thường.
4. Quản lý phân: Sử dụng nhà tiêu hợp vệ sinh, phân, chất thải của trẻ phải được thu gom, xử lý và đổ vào nhà tiêu hợp vệ sinh.
5. Theo dõi phát hiện sớm: Trẻ em phải được thường xuyên theo dõi sức khỏe để kịp thời phát hiện, tổ chức cách ly, điều trị các trường hợp mắc bệnh, tránh lây bệnh cho các trẻ khác.
6. Cách ly, điều trị kịp thời khi phát bệnh: Các nhà trẻ, mẫu giáo, nhóm trẻ tập trung và hộ gia đình có trẻ dưới 6 tuổi cần chủ động theo dõi sức khỏe của trẻ để kịp thời phát hiện và đưa ngay đến các cơ sở y tế để được điều trị kịp thời. Trẻ bị bệnh phải được cách ly ít nhất là 10 ngày kể từ khi khởi bệnh, không cho trẻ có biểu hiện bệnh đến lớp và chơi với các trẻ khác để cắt đứt nguồn lây bệnh./.
Bác sĩ Phước Nhường
