Vì mục tiêu phòng ngừa và tiến tới loại trừ bệnh sốt rét, Ngày Thế giới phòng chống sốt rét 25/4 được các nước thành viên của WHO sáng lập thông qua WHA vào năm 2007. Từ đó, các nước tăng cường hợp tác, đầu tư cho công tác phòng chống sốt rét, tiến đến ngăn chặn và loại trừ sốt rét, không còn sốt rét ảnh hưởng đến sức khỏe và cuộc sống người dân. Căn cứ Công văn số 383/VSR-DT ngày 16/4/2025 của Viện Sốt rét – Ký sinh trùng – Côn trùng Trung ương về việc hưởng ứng Ngày Thế giới phòng, chống sốt rét 25/4; thực hiện Công văn số 198/VSR-KHTH ngày 14/4/2025 về việc tổ chức truyền thông Ngày Thế giới phòng, chống sốt rét 25/4 của Viện Sốt rét – Ký sinh trùng – Côn trùng TPHCM. Để thực hiện tốt nhiệm vụ truyền thông trong phòng chống sốt rét, giám sát ký sinh trùng – côn trùng năm 2025, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật, Trung tâm y tế huyện/thị xã/thành phố và Trạm y tế xã/phường/thị trấn xây dựng kế hoạch Truyền thông hưởng ứng Ngày Thế giới phòng, chống sốt rét 25/4. Chủ đề Ngày Thế giới phòng, chống sốt rét 25/4 với thông điệp: “Dồn tổng lực để loại trừ sốt rét: Tăng cường đầu tư; đổi mới, sáng tạo; quyết tâm hành động”. Thời gian tổ chức phát động và hưởng ứng: Từ ngày 24/4 đến ngày 30/4/2025. Các hoạt động tập trung vào:
- Tăng cường công tác truyền thông vận động và truyền thông thay đổi hành vi có lợi cho sức khỏe; nhận biết và loại bỏ những hành vi có hại cho sức khỏe trong cuộc sống và phòng ngừa dịch bệnh; hướng đến những hành vi có lợi, thay đổi và thực hiện bền vững, có hiệu quả theo khuyến cáo của ngành Y tế phòng ngừa dịch bệnh.
- Tuyên truyền, vận động nhằm tăng cường sự quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo, điều hành của các cấp về thực hiện các mục tiêu của ngành Y tế.
- Đẩy mạnh các hoạt động Truyền thông giáo dục sức khỏe, chú trọng vào truyền thông trực tiếp tại hộ gia đình thông qua mạng lưới nhân viên y tế thôn bản; tuyên truyền viên của các đoàn thể nhằm nâng cao nhận thức, thay đổi hành vi của người dân, đặc biệt là người dân các vùng khó khăn; cải tiến nội dung, đa dạng hóa hình thức truyền thông trên phương tiện đại chúng; kết hợp giữa truyền thông tại cộng đồng và truyền thông tại các cơ sở y tế.
- Phòng bệnh sốt rét quay trở lại bền vững; duy trì các yếu tố bền vững phòng bệnh sốt rét quay trở lại; duy trì tỉnh nhiều năm không có sốt rét quay trở lại năm 2021 -2026. Mục tiêu Chiến lược quốc gia phòng chống và loại trừ sốt rét giai đoạn 2011 – 2020 và tầm nhìn đến năm 2030 ở Việt Nam: Đảm bảo tất cả người dân đều được tiếp cận với chẩn đoán sớm bệnh sốt rét, điều trị kịp thời và hiệu quả tại các cơ sở y tế. Những người có nguy cơ mắc sốt rét được trang bị kiến thức và các biện pháp bảo vệ phù hợp. Người nhiễm ký sinh trùng sốt rét được giám sát và điều trị khỏi bệnh, tránh lây lan cho cộng đồng.
Chiến dịch toàn cầu chống sốt rét 2016 – 2030 hướng tới mục tiêu giảm đáng kể gánh nặng của thế giới về căn bệnh sốt rét, những mục tiêu đầy ý nghĩa được đặt ra: Giảm ít nhất 90% tỷ lệ các trường hợp mắc sốt rét mới; giảm tỷ lệ tử vong xuống ít nhất 90%. Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh Bạc Liêu xây dựng kế hoạch Chuyên mục sức khỏe: “Dồn tổng lực để loại trừ sốt rét: Tăng cường đầu tư; đổi mới, sáng tạo; quyết tâm hành động”. Theo đó, duy trì các hoạt động giám sát thường xuyên nhằm phát hiện sớm các trường hợp bệnh sốt rét nhập cảnh từ các quốc gia, các địa phương đang lưu hành bệnh sốt rét để điều trị kịp thời và cắt đường lây truyền. Trường hợp xuất hiện ổ bệnh sốt rét sẽ được điều tra, phân loại và xử lý ổ bệnh như trong giai đoạn loại trừ sốt rét theo Hướng dẫn giám sát và phòng, chống bệnh sốt rét. Tăng cường công tác truyền thông, giáo dục sức khỏe, phòng chống sốt rét ở những vùng nguy cơ và những đối tượng nguy cơ cao.
Sốt rét là một bệnh có nguy cơ gây tử vong cao do ký sinh trùng Plasmodium ký sinh trong hồng cầu người gây nên. Bệnh lây truyền qua vết đốt của muỗi cái Anopheles nhiễm ký sinh trùng. Sau khi bị muỗi Anopheles cái đốt, chúng tiêm ký sinh trùng vào máu của cơ thể vật chủ. Các ký sinh trùng di chuyển đến gan và bắt đầu nằm im ủ bệnh trong 1-2 tuần, sau đó phóng thích ra tấn công vào các tế bào máu. Lúc này, các triệu chứng sốt rét bắt đầu xuất hiện rõ nét: Sốt cao, khi bị sốt rét, nhiệt độ cơ thể người bệnh trên 38,90C. Đây là triệu chứng xuất hiện đầu tiên ở người bệnh, thường là khoảng từ 10-15 ngày sau khi muỗi đốt. Cơn sốt sẽ đến rồi đi một cách ngẫu nhiên và liên tục lặp đi lặp lại. Sốt cùng với các triệu chứng ban đầu của bệnh rất nhẹ và hay bị nhầm lẫn với các bệnh thông thường khác như cảm lạnh hay cảm cúm. Những đợt sốt lần sau có cơn rét run dữ dội, run rẩy dữ dội cộng với đổ mồ hôi liên tục. Khi bệnh trở nên nghiêm trọng, cơn run rẩy có thể nặng tới mức gần như co giật. Sau khi các triệu chứng cơ bản và thứ phát xuất hiện, nếu người bệnh vẫn không điều trị thì sẽ dẫn đến các triệu chứng nặng hơn. Một khi chúng đã xuất hiện thì nguy cơ biến chứng và tử vong tăng đáng kể: (1) Co giật nhiều lần, hôn mê và suy nhược; (2) Thiếu máu nặng, chảy máu bất thường, khó thở và suy hô hấp; (3) Vàng da; (4) Suy thận, suy gan; (5) Huyết áp rất thấp; (6) Lá lách to. Việc chẩn đoán sớm và điều trị kịp thời sốt rét mang tính quyết định trong phòng ngừa dịch bệnh, phòng ngừa tử vong và phòng chống lây lan cho cộng đồng. Cùng với các biện pháp đề phòng muỗi đốt như dùng mùng tẩm hóa chất tồn lưu lâu, việc điều trị hiệu quả cũng góp phần giảm lây truyền bệnh sốt rét.
Phòng ngừa bệnh sốt rét, người dân cần thực hiện các biện pháp sau:
- Thường xuyên ngủ mùng, ngay cả vào ban ngày và mùng cần được tẩm hóa chất diệt muỗi. Đây là biện pháp tốt nhất để phòng bệnh sốt rét.
- Buổi tối khi làm việc phải mặc quần áo dài tay để phòng muỗi đốt, có thể sử dụng nhang xua muỗi, thuốc thoa đuổi muỗi.
- Vệ sinh môi trường xung quanh, loại bỏ nơi trú ẩn của muỗi như phát quang bụi rậm, khơi thông cống rãnh, sắp xếp vật dụng trong nhà ngăn nắp, sạch sẽ, quần áo phải được xếp gọn gang, không treo hay móc quần áo trên tường làm chỗ cho muỗi đậu, trú ẩn; trồng hoặc đặt những loại cây như cây sả, cây húng thơm, hương thảo, cúc vạn thọ trong nhà, sân vườn… vừa thân thiện với môi trường, không gây độc hại cho sức khỏe lại giúp phòng chống và xua đuổi muỗi hiệu quả.
- Những người đi làm ở vùng rừng núi cần mang theo mùng để ngủ, trước khi đi nên đến cơ sở y tế để được cấp thuốc uống phòng và khi trở về từ vùng rừng núi phải đến cơ sở y tế để được khám, xét nghiệm; nếu có bị sốt rét sẽ được điều trị kịp thời.
- Khi thấy các triệu chứng của bệnh sốt rét như: rét run, sốt nóng sau đó vã mồ hôi hoặc cảm thấy ớn lạnh, gai rét, người bệnh cần đến ngay cơ sở y tế gần nhất để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.
Hưởng ứng Ngày Thế giới phòng chống sốt rét 25/4, ngành Y tế đề nghị các Ban ngành, đoàn thể, tổ chức xã hội và các tầng lớp nhân dân tham gia có hiệu quả công tác phòng chống sốt rét. Đặc biệt là các cơ quan truyền thông, phóng viên các báo đài tích cực phối hợp và đẩy mạnh hoạt động tuyên truyền, vận động cộng đồng xã hội để cùng chung tay đẩy lùi bệnh sốt rét để tiến tới loại trừ sốt rét vào năm 2030./.
Bác sĩ Phước Nhường
