Bệnh ung thư là bệnh xảy ra ở cấp độ nhân tế bào, xuất hiện ở gần như bất kỳ đâu trong một ngàn tỷ tế bào của cơ thể. Bình thường, các tế bào sản sinh, lớn lên và phân chia để hình thành tế bào mới, tế bào cũ sẽ dần già đi, chết đi và được thay thế bởi các tế bào mới giống hệt tế bào cũ ở ngay vị trí thay thế. Khi ung thư xuất hiện, quá trình tự nhiên bị phá vỡ. Các tế bào ngày càng trở nên bất thường, các tế bào già cũ không chết đi mà tiếp tục phát triển, liên tục sản sinh các tế bào mới một cách vô tổ chức và mất kiểm soát, cứ thế nhân lên và cuối cùng tạo thành khối bất thường là khối u ác tính (ung thư). Tại Việt Nam, 10 loại ung thư phổ biến nhất năm 2024 gồm ung thư gan (chiếm 14,5%), ung thư phổi (14,4%), ung thư vú (11,8%), ung thư dạ dày (9,8%), ung thư đại tràng (5,1%), ung thư trực tràng (3,5%), bệnh bạch cầu (3,4%), ung thư tuyến tiền liệt (3,4%), ung thư vòm họng (3,3%) và ung thư tuyến giáp (3%). Ngoài ra, còn rất nhiều ung thư ở các cơ quan nội tạng khác nhau trong cơ thể, nhưng chiếm tỷ lệ thấp và rất thấp. Tuy nhiên, không phải khối u nào cũng ác tính và nguy hiểm, u lành tính không có tính xâm lấn, dù đôi khi u lành tính cũng có kích thước rất lớn nhưng không nguy hiểm.
Dấu hiệu ung thư: Mỗi loại bệnh ung thư có các biểu hiện khác nhau, ung thư giai đoạn sớm rất hiếm khi biểu hiện triệu chứng, nếu có cũng không rõ ràng, người bệnh thường chỉ phát hiện tình cờ hoặc khi khám tầm soát. Ở giai đoạn trễ hơn, ung thư có thể biểu hiện tương đối rõ ràng với các triệu chứng:
- Sụt cân không rõ nguyên nhân
- Ăn không ngon miệng, suy nhược, mệt mỏi
- Nổi hạch
- Đau tại vị trí ung thư hoặc vị trí ung thư di căn
- Thay đổi thói quen đại tiện: có thể là táo bón, tiêu chảy hoặc phân có máu, là dấu hiệu của nhiều loại ung thư như ung thư đại trực tràng, ung thư dạ dày và ung thư hậu môn
- Chảy máu bất thường: có thể là chảy máu từ nướu răng, chảy máu từ âm đạo hoặc tiểu máu, là một dấu hiệu của nhiều loại ung thư như ung thư hốc miệng, ung thư cổ tử cung, ung thư tuyến tiền liệt…
- Ung thư giai đoạn cuối: Suy dinh dưỡng, gầy yếu; khó khăn trong vận động; sốt cao; đại, tiểu tiện không tự chủ; tinh thần bất ổn, cảm giác thờ ơ, không muốn gặp gỡ ai hoặc có lúc lo âu, có lúc giận dữ, có lúc lại sợ phải ở một mình; ăn uống khó khăn; cảm giác đau đớn, khó chịu trong người…
Việc tầm soát thường xuyên rất quan trọng (vì nhiều bệnh ung thư không có triệu chứng trong giai đoạn đầu). Các loại ung thư gây ra các triệu chứng rõ ràng sớm được gọi là ung thư có triệu chứng. Những loại ung thư này cần được chẩn đoán nhanh chóng để được điều trị thành công, các triệu chứng giai đoạn đầu và giai đoạn sau của các loại ung thư khó phát hiện: Triệu chứng giai đoạn sớm(1) Triệu chứng giai đoạn muộn(2)
Ung thư bàng quang: (1)Máu trong nước tiểu; (2)Đau lưng dưới, không có khả năng đi tiểu
Ung thư vú: (1)Khối u ở vú ; (2)Sưng vú hoặc cánh tay, cảm thấy đau
Ung thư đại tràng và trực tràng: (1)Thay đổi thói quen đi tiêu, phân có máu; (2)Sụt cân không rõ nguyên nhân, buồn nôn, nôn
Ung thư nội mạc tử cung: (1)Chảy máu bất thường; (2)Đau bụng và đầy hơi, thay đổi thói quen đi tiêu
Ung thư thận: (1)Đau lưng dưới, thường ở một bên, máu trong nước tiểu; (2)Sụt cân không rõ nguyên nhân, sốt
Ung thư máu: (1)Các triệu chứng giống như cúm, dễ bầm tím; (2)Đau nhức xương khớp, yếu, sưng hạch bạch huyết
Ung thư gan:(1)Vàng da, đau bụng bên phải; (2)Đau bụng, nôn mửa, yếu
Ung thư phổi:(1)Ho dai dẳng hoặc nặng hơn, ho ra máu; (2)Chất lỏng trong phổi, rất mệt mỏi, khó thở
Ung thư hắc tố da: (1)Nốt ruồi có hình dạng bất thường hoặc sẫm màu; (2)Cục cứng dưới da, sưng hạch bạch huyết
U lympho không Hodgkin: (1)Hạch sưng to, không đau, mệt mỏi; (2)Giảm cân, sốt, đau bụng, đổ mồ hôi đêm
Ung thư tuyến tụy: (1)Vàng da, đau lưng, mệt mỏi; (2)Sưng tấy, gặp vấn đề về tiêu hóa, giảm cân
Ung thư tuyến tiền liệt: (1)Khó đi tiểu, máu trong nước tiểu; (2)vấn đề bàng quang, mất kiểm soát ruột, đau bẹn
Ung thư tuyến giáp: (1)Cục u ở cổ, thay đổi giọng nói; (2)vấn đề về hô hấp, viêm họng, khó nuốt
Các yếu tố nguy cơ gây ung thư: Cho đến nay vẫn chưa xác định được nguyên nhân rõ ràng gây ung thư, mà chỉ có thể xác định được các yếu tố nguy cơ. Ung thư hình thành từ một quá trình lâu dài gồm nhiều giai đoạn, từ các tế bào bình thường chịu các tác động từ bên trong và bên ngoài cơ thể, biến đổi thành tế bào bất thường, tổn thương trong nhân tế bào.
Nguy cơ ung thư cao có thể đến từ yếu tố di truyền, hay các tác nhân bên ngoài từ môi trường sống tác động vào bộ gen tế bào gây biến đổi. Nguy cơ liên quan đến di truyền và tuổi tác là các yếu tố không thể thay đổi, nguy cơ từ môi trường bên ngoài là các yếu tố có thể khắc phục và phòng tránh.
Ung thư không phải là căn bệnh vô phương cứu chữa. Theo Tổ chức Y tế Thế giới, 1/3 các loại ung thư có thể dự phòng được, 1/3 ung thư có thể chữa khỏi nếu được phát hiện sớm, điều trị kịp thời và 1/3 số bệnh nhân ung thư còn lại có thể kéo dài thời gian và nâng cao chất lượng cuộc sống bằng các phương pháp điều trị, chăm sóc./.
Bác sĩ Phước Nhường
