Ngày Chống lao Thế giới 24/3 được tổ chức hàng năm nhằm nâng cao sự hiểu biết của cộng đồng về bệnh lao, nhắc nhở, kêu gọi sự quan tâm của mọi người, các nhà tài trợ, các tổ chức xã hội và cộng đồng cùng đoàn kết, quyết tâm loại trừ bệnh lao ra khỏi cộng đồng. Lao là một bệnh truyền nhiễm nguy hiểm và còn đáng sợ hơn khi lây lan dễ dàng trong cộng đồng nếu người bệnh không được chữa trị đúng cách. Bệnh lao là nguyên nhân gây tử vong đứng hàng thứ 2 trong các bệnh nhiễm trùng, với khoảng 10 triệu bệnh nhân lao mới hàng năm và gần 1,5 triệu người tử vong do lao trên toàn cầu. Hưởng ứng Ngày Thế giới phòng chống lao 24/3/2025 với chủ đề “Việt Nam cam kết, đầu tư, hành động để chấm dứt bệnh lao”, đây là hoạt động quan trọng hướng đến cam kết chính trị các cấp và hỗ trợ người bệnh chiến thắng bệnh lao, đồng thời tuyên truyền nâng cao kiến thức người dân và cộng đồng về bệnh lao và công tác phòng, chống lao; giảm mặc cảm kỳ thị đối với bệnh lao; tiếp cận sử dụng tốt nhất dịch vụ phát hiện, chẩn đoán, điều trị và dự phòng bệnh lao do ngành y tế cung cấp; tăng cường công tác phát hiện bệnh lao, đặc biệt là lao trẻ em, lao kháng thuốc, lao/HIV; đẩy mạnh hợp tác trong nước và quốc tế trong phát hiện, xây dựng và triển khai các công cụ can thiệp, các chiến lược mới, cũng như trong nghiên cứu về lao và các bệnh về phổi; nhanh chóng đề xuất chiến lược phòng chống lao phù hợp với tình hình hiện tại để tiến tới chấm dứt bệnh lao vào năm 2030; Truyền thông về phòng chống bệnh lao cần phải có những bước đột phá hơn nữa, vận động các cấp chính quyền và cộng đồng tham gia. Bệnh lao đã có thuốc điều trị cấp miễn phí cho người dân, có vắc xin phòng bệnh cho trẻ em nhưng nó vẫn là một bệnh khó kiểm soát. Trong chiến lược quốc gia phòng chống lao đến năm 2030, Việt Nam đặt ra mục tiêu không còn bệnh lao, hướng tới loại trừ bệnh lao ra khỏi cộng đồng; phấn đấu đến năm 2030 chỉ còn dưới 20/100.000 người dân mắc lao. Hưởng ứng Ngày Thế giới phòng chống lao 24/3/2025, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh Bạc Liêu phối hợp với Bệnh viện Lao và Bệnh phổi thực hiện Chuyên mục sức khỏe truyền thông trên Đài phát thanh tỉnh về chủ đề “Mọi người cùng cam kết và hành động quyết liệt để chấm dứt bệnh lao”; lập kế hoạch truyền thông cụ thể đến từng người dân trong cộng đồng; tổ chức khám sàng lọc bệnh nhân lao tại các Trạm y tế; hoạt động truyền thông liên tục qua loa phát thanh xã và mạng lưới cộng tác viên y tế đến từng hộ gia đình.
Bệnh lao là áp lực gánh nặng đói nghèo lên cuộc sống mỗi người và xã hội:
Bệnh lao vẫn là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu trong các bệnh truyền nhiễm, rất dễ dàng lây lan ra cộng đồng một cách âm thầm mà không dễ gì phát hiện sớm và điều trị kịp thời. Người mắc lao không tử vong ngay, bệnh âm thầm diễn tiến, phát hiện muộn và đã lây lan ra cộng đồng xung quanh khi 1 người được xác định bệnh lao. Bệnh nhân tử vong chủ yếu là do chưa được phát hiện và điều trị kịp thời. Công tác giám sát, phát hiện sớm, chủ động truy vết không những cứu sống người bệnh mà còn cắt đứt nguồn lây lan lao ra cộng đồng, giảm nhanh dịch tễ bệnh lao và giảm gánh nặng tác hại của bệnh lao gây ra cho gia đình và xã hội. Trong số những người mắc lao thì có khoảng 95% là bệnh nhân lao thường và 5% bệnh nhân lao kháng thuốc. Về chi phí cho chẩn đoán và điều trị bệnh lao: có tới 63% trong số những bệnh nhân lao thường, 98% trong số những bệnh nhân lao kháng thuốc đối mặt với chi phí tốn kém vượt quá 20% thu nhập hàng năm của cả hộ gia đình và có tới 70% người mắc lao ở trong độ tuổi lao động gây mất sức lao động làm giảm thu nhập, không ai được miễn trừ không mắc lao, nhưng người thu nhập thấp có nguy cơ mắc lao cao hơn 2,5 lần và “đói nghèo” đã khiến họ không đủ điều kiện để tiếp cận việc điều trị chữa lành bệnh lao hoàn toàn. Bệnh lao có tác động đáng kể và bao trùm đến chất lượng cuộc sống của bệnh nhân và việc điều trị lành bệnh lao có tác dụng tích cực trong cải thiện sức khỏe và chất lượng cuộc sống.
Dấu hiệu nhận biết sớm bệnh lao và bệnh lao phổi thường gặp:
Lao phổi là bệnh thường gặp trong các loại bệnh lao vì vi khuẩn lao rất ái khí. Triệu chứng bệnh lao phổi rất dễ nhận biết, tuy nhiên người bệnh thường không chú ý phát hiện và dễ nhầm lẫn với các bệnh cảm sốt, viêm phế quản, suy nhược,…đến khi bệnh diễn biến nặng hoặc uống thuốc không hết bệnh mới đi khám nên chẩn đoán muộn. Người dân cần nắm rõ các triệu chứng sau:
(1) Ho, ho ra máu, khạc đờm: ho trên 2 tuần, dùng thuốc kháng sinh không giảm ho. Ho ra máu cũng là triệu chứng của nhiều bệnh khác nhưng phải nghĩ ngay đến bệnh lao để đi khám. Khạc đờm cũng như ho có thể do rất nhiều nguyên nhân gây ra mà các nguyên nhân thông thường nhất là viêm nhiễm, tuy nhiên khạc đờm kéo dài uống kháng sinh không giảm vẫn phải xét nghiệm tầm soát lao.
(2) Gầy, sút cân: Gầy, sút cân không có nguyên nhân rõ ràng là triệu chứng thường gặp ở bệnh nhân lao phổi.
(3) Sốt, ra mồ hôi: Sốt ở bệnh lao có thể ở nhiều dạng: sốt cao, sốt thất thường nhưng hay gặp nhất là sốt nhẹ hoặc ớn lạnh về chiều, ra nhiều mồ hôi.
(4) Các triệu chứng không đặc hiệu: chán ăn, mệt mỏi, sút cân, cơ thể suy yếu…
Lao kháng thuốc - cuộc chiến cam go và tốn kém:
Tình trạng lao đa kháng thuốc chủ yếu được xác định là do người bệnh điều trị không đúng, không đủ, không tuân thủ chỉ định của bác sĩ; thầy thuốc không đủ thời gian để tư vấn cho bệnh nhân, và chưa hỗ trợ tích cực cho người bệnh, có những bệnh nhân thuốc để tận miệng mà không uống, vì họ nản chí, chán ăn và mệt mỏi, do thuốc lao ảnh hưởng nhiều đến gan, thận.
Phòng chống bệnh lao, chăm sóc và bảo vệ sức khỏe của người dân chính là một trong những tiêu chí về phát triển kinh tế - xã hội quan trọng của lãnh đạo Đảng và Chính quyền, để có thể tiến tới thanh toán bệnh lao vào năm 2030 theo mục tiêu cơ bản của Chiến lược Quốc gia phòng chống bệnh lao, ngoài việc tăng cường tuyên truyền dưới nhiều hình thức, nhằm nâng cao kiến thức phòng bệnh cho mọi người, cần sự chung tay của cả cộng đồng, tập trung vào các hoạt động phát hiện, phối hợp với các hệ thống y tế công và tư nhân trong công tác phòng chống bệnh lao, áp dụng có hiệu quả các kỹ thuật chẩn đoán mới, chú trọng chất lượng quản lý điều trị, triển khai thực hành xử trí tốt bệnh hô hấp ở tuyến y tế cơ sở… chủ động phát hiện người mắc lao ở người nhiễm HIV, đối tượng ở các trại giam... Mở rộng quản lý lao kháng đa thuốc, tăng cường công tác sàng lọc lao trẻ, bao gồm cả điều trị bệnh lao và điều trị dự phòng lao.
Xóa bỏ đói nghèo, tăng cường dinh dưỡng nâng cao sức khỏe, tăng sức đề kháng là điều kiện cần để chống lao tái phát và phòng ngừa lao cho người thân:
Sự kết hợp thuốc điều trị lao với các biện pháp nâng đỡ cơ thể tăng cường sức đề kháng, tăng cường chức năng gan để dung nạp thuốc là điều kiện cần để đảm bảo hiệu quả điều trị. Thực hiện lối sống lành mạnh như ăn uống hợp lý, ngủ đủ, tập thể dục đều đặn và tránh xa các chất gây nghiện như ma túy, rượu bia, thuốc lá... vệ sinh nơi ở, nơi làm việc và khám sức khỏe định kỳ là điều cần thiết để phòng bệnh lao. Đối với người đã nhiễm lao cần thực hiện các biện pháp tránh lây cho người xung quanh như nghỉ làm hoặc nghỉ học và ngủ riêng trong vài tuần đầu điều trị, che miệng, đeo khẩu trang khi giao tiếp. Trẻ dưới 5 tuổi có tiếp xúc nguồn lây cần uống thuốc dự phòng lao, cho trẻ sơ sinh đến các cơ sở y tế tiêm vắc xin phòng chống lao. Người bệnh lao cần phải tuân thủ nghiêm quá trình trị liệu để tránh tình trạng lao kháng thuốc; khi đã mắc lao phải tuân thủ điều trị nghiêm ngặt theo chỉ định của Bác sĩ chuyên khoa lao và bắt buộc phải áp dụng biện pháp phòng ngừa lây lan bệnh ra cộng đồng theo khuyến cáo của ngành Y tế./.
BS. Phước Nhường
